काठमाडौं : संयुक्त राष्ट्रसंघ समर्थित एक अध्ययनले तीन दशकको अवधिमा विश्वमा मधुमेह (डायबिटिज)का बिरामी चार गुणाले बढेको पत्ता लागेको छ । यसबाट विश्वका ८० करोड वयस्क पीडित भएको समेत पाइएको छ । १४ नोभेम्बरमा मनाइने विश्व मधुमेह दिवसको अवसरमा लनसेन्ट जर्नलमा सार्वजनिक रिपोर्टमा १९९० देखि हालसम्मको अवधिमा मधुमेहका बिरामी चार गुणाले बढेको उल्लेख छ ।
मधुमेह रगतमा चिनीको मात्रा आवश्यकताभन्दा बढी हुनु हो । त्यसैले कतिपयले मधुमेहलाई चिनी रोग पनि भन्ने गर्दछन् । चिकित्सकहरुका अनुसार इन्सुलिन हर्मोनको अनियमितता हुँदा मधुमेह हुन जान्छ । इन्सुलिनले चिनी अर्थात कार्बोहाइड्रेटलाई पचाउने काम गर्छ र रगतमा यसको मात्रा सन्तुलित र नियमित गर्ने गर्छ । तर जब इन्सुलिनको उत्पादन हुन छाड्छ रगतमा चिनीको मात्रा बढ्न थाल्छ । प्यांक्रियाजले पर्याप्त इन्सुलिन उत्पादन नगर्दा वा शरीरले इन्सुलिनको उपयोग गर्न नसक्दा मधुमेह हुनजान्छ ।
मधुमेह अर्थात् डायबिटिजका विभिन्न प्रकारहरु हुन्छन् । विश्वमा सबैभन्दा धेरै बिरामी ‘टाइप टु’ डायबिटिजका छन् । चिन्ताको विषय त यो छ कि असन्तुलित खानपान र जीवनशैलीका कारण वयस्क व्यक्तिहरुमा पनि डायबिटिजको समस्या देखिएको छ । ल्यानसेट जर्नलमा प्रकाशित रिपोर्ट अनुसार सन् १९९० देखि २०२२ को बीचमा ७ प्रतिशतबाट बढेर १४ प्रतिशत वयस्क व्यक्तिमा डायबिटिजको समस्या देखिएको छ ।
डायबिटिजका बिरामीको वृद्धिदर निम्न र मध्यम आय भएका देशहरुमा बढी छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन डब्ल्यूएचओका महानिर्देशक डा. टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससले पछिल्लो तीन दशकमा चिन्ताजनक ढंगले मधुमेहका बिरामीको संख्या बढेको छ । यसले धेरै मानिसहरुमा मोटोपनको समस्या रहेको देखाउँछ ।
उनले डायबिटिजको समस्या नियन्त्रणका लागि देशहरुलाई तुरुन्त उचित कदम चाल्न अपिल गरेका छन् । सरकारहरुले यस्तो नीति कार्यान्वयनमा ल्याउनुपर्छ जसले अस्वस्थकर खानापान नियन्त्रण र शारीरिक गतिविधि बढोस् । साथै उनले मधुमेहको छिटो पहिचान र निदानका लागि पनि जोड दिएका छन् ।